Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (GKB)

Çocuğun günlük yaşamını etkileyen ve akademik başarısını düşüren beyin ve kas koordiansyonunun etkilenmiş olduğu sıklıkla motor yetersizlikle karakterize olan durumu Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (GKB) olarak adlandırıyoruz.  Motor ve duyusal yetersizlik her çocukta farklı belirtilerle gösterebilir. Genellikle, sakar hareketleri olan ve motor koordinasyon güçlüğü çeken çocuklar olarak tanımlanır. Bu çocuklar, tipik gelişmekte olan çocukların çoğunun kolayca başarabilecekleri hareketlerde sıklıkla performans zorlukları yaşamaktadır.

Tanı için hangi testler kullanılır:

Denge, motor, primer refleksler ve işitsel durum değerlendirilmesi öncelikle muayene ile yapılır. Gerekirse odiolojik ve diğer testlere başvurulabilir.

Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu (GKB) şüpheli çocuklarda motor gelişim için sıklıkla, Bruininks-Oseretsky Motor Yeterlik Testi ve Movement Assesment Battery for Children test bataryası kullanılabilir.

Yürüme değerlendirmesi için iki ve üç boyutlu yürüme analizinden yararlanılmaktadır.

Günlük yaşam aktiviteleri Pediatrik Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçümü ve Do-Eat Skalaları ile kognitif değerlendirme Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği formu ile değerlendirilmektedir.

Duyu değerlendirmesinde sıklıkla Sensory Integration and Praxis Tests (SIPT) kullanılır.

Kimlerde daha sık görülür

Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, okul çağı çocukları arasında %6-13 arası sıklıkta görüldüğü belirtilmiştir.  Erkek çocuklarda kız çocuklara göre daha sık görülmektedir. Doğum kilosu ve haftası azaldıkça görülme sıklığı artmaktadır.

Gelişimsel koordinasyon bozukluğu için nelerden şüphelenmeliyiz?

Erken dönemde objeyi elden ele geçirme, biberonunu tutma, kaşık tutabilme, baş kontrolü, yürüme aşamaları gibi motor gelişim basamaklarındaki gerilikle fark edilirler. Daha sonraki yaş grubunda sık düşme, beceriksiz hareketler ve sakarlıktan şikayet etmesiyle kliniğe başvururlar. El becerilerinde zayıflık, kötü el yazısı, bağcık ve düğme ilikleyememe, sek sek oynayamama şeklinde karşımıza çıkabilir. Bu belirtilerin yanı sıra, tüylü kumaşlara, meyvelere dokunamama gibi duyusal aşırı hassasiyetlerin bulunması da bebeklik çağındaki duyusal belirtileri olabilir. Bunların hepsi ya da bir kısmı bir çocukta görülebilir.

Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu şüphesiyle yönlendirilen çocuğun ebeveynlerine sorulması gereken sorular.

• Çocuğunuz erken doğum mu? Eğer öyleyse, ne kadar erken?
• Çocuğunuz doğum ağırlığı ne kadardı?
• Çocuğunuz ne zaman serbest olarak yürüdü?
• Siz veya bir başkası çocuğunuzu “sakar” olarak tanımlar mı?
• Çocuğunuz, giyinme (gömlekleri ilikleme ve ayakkabı bağlama dahil), diş fırçalama ve yemek yerken çatal ve bıçak kullanma gibi günlük yaşam aktivitelerinde zorlanıyor mu?
• Çocuğunuz hangi yaşta (yardımcı tekerler olmadan) 2 tekerlekli bisiklet sürmeyi öğrendi?
• Çocuğunuz el yazısı, boyama veya makasla kesme gibi ince motor aktivitelerinde zorluk çekiyor mu? Aktif kullandığı elini değiştirir mi?
• Çocuğunuz top fırlatma veya topa vurma kaba motor aktivitelerinde, okulda ya da toplulukta takım sporlarında yarışmada veya beden eğitimi derslerine başarılı bir şekilde katılmada zorluklar çekiyor mu?
• Ailenizde başka Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu veya Özgül Öğrenme Güçlüğü tanısı olan var mı?

Gelişimsel koordinasyon bozukluğu tedavisinde neler yapılabilir?

GKB tanı ve tedavi kılavuzunda, müdahaleler üç kategoriye ayrılmıştır. Bunlar;

• motor problemin kaynaklandığı düşünülen vücut fonksiyonlarını iyileştirmek üzere tasarlanan aktivitelerin yer aldığı “vücut fonksiyonu ve yapı odaklı yaklaşımlar (body function and structure-oriented approaches)”,
• performansı artırmak üzere tasarlanan aktivitelerin olduğu “aktivite odaklı yaklaşımlar (activity-oriented approaches)” ve
• günlük yaşam koşullarında bu aktivitelere katılımı artırmak tasarlanan yaklaşımları içeren “katılım odaklı yaklaşımlar (participation-oriented approaches)”dır.

Motor ve duyusal yetersizlik her çocukta farklı belirtilerle görülebileceğinden, Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu tanısı almış çocuklar hem duyusal, motor hem de sosyal açıdan değerlendirilmelidir.  Altta yatan serbral palsi, sinir sistemi bozukluğu, merkezi sinir sisteminin çalışmasını etkileyen hastalıklar, ataksi sebepleri ekarte edilmelidir. Bu çocukların günlük yaşam aktivitelerinin sürdürmesi ve sosyal hayata katılımı da sağlanmalıdır. Bunun için gerekirse duyu bütünleme, el becerileri ince motor geliştirme, dil terapisi, fizik tedavi ve rahabilitasyon yaklaşımları yapılmalıdır.

Disleksi ve öğrenim güçlüğü varsa özel eğitim almalıdır.

İlgili tedavi branşları yanında çocuk gelişim ve sosyal hizmet uzmanlarının da bulunduğu bir ekip tarafından takip edilmelidir.

Referanslar:

– Tunçtürk M.,Ermiş Ç., Mutlu C. Gelişimsel koordinasyon bozukluğu İKSSTD 2019;11: 56-58