Spinal Müsküler Atrofi ve Kas Hastalıklarında Kök Hücre Tedavisi

Spinal müsküler atrofiler (SMA) motor nöronları etkileyen genetik geçişli, dejeneratif hastalıklardır. Hastaların tedavisinde özellikle iki strateji üzerinde durulmaktadır:

1) Genetik tedavi,

2) Hücre yerine koyma (replasman) tedavisi.

SMA’da kök hücre tedavileri üzerinde çalışmalar sürse de, öncelikle preklinik çalışma ve metodolojik çalışmaların ilerletilmesi gerekir. Transplantasyonun hedefi, yok olan motor nöronların yerinin alınması ve salgılanan koruyucu (nöroprotektif) faktörler ile var olan motor nöronların desteklenmesidir. İn vitro çalışmalarda, kök hücre kaynaklı motor nöronların sinir uzantıları (aksonlar) ve kas-sinir kavşağında başarılı olduğu gösterilmiştir. Bazı ratlarda kök hücre transplantasyonu sonrası aksonlarda büyüme ve bir miktar klinik iyileşme saptanmıştır. Ancak, SMA hastalarından elde edilen indüklenmiş ana hücre (pluripotent) kök hücreler, kültürlerde vahşi tip motor nöronlarla karşılaştırıldığında belirgin olumsuzluklar göstermişlerdir. Hastalığın fare modelinde omurilikten elde edilen nöral kök hücreler kullanıldığında klinikte orta derecede düzelme saptanmıştır. Bu raporlar sonucunda kök hücre transplantasyonu bir tedavi seçeneği olarak kabul edilmesine rağmen, bu tedavinin başarılı bir şekilde uygulanması için öncelikle bazı zorlukların aşılması gerekmektedir. Tedavi başarısı, oluşturulan kök hücre sayısının fazla olması, sinir sisteminin doğru noktalarına başarıyla yerleştirilmesi, akson, sinaps ve hedef kas üzerinde doğru sinyalleri verebilmesi ile mümkündür. Sonuçta bu tedavi stratejisinin insanlarda SMA tedavisinde pratik bir yaklaşım olma olasılığı hala belirsizliğini korumaktadır.

Diğer kas hastalıklarında da durum pek farklı değildir. İskelet kası satellit hücreleri dokuya özel kök hücrelere örnektir. Kas hasarı nedeniyle uyarıldıklarında kas hücrelerini (myositleri) oluşturur ve hasarı onarırlar. Hayvan Duchenne muskuler distrofi modellerinde, normal donörden elde edilen satellit hücreler veya onarılmış otolog hücreler transplante edildiğinde normal veya normale yakın distrofin salgılandığı gösterilmiştir. Ancak bu durumun hücre siklüsü üzerindeki etkisi ve devamlılığı açık değildir. Alternatif bir yol olarak insan embriyonik kök hücreleri ve indüklenmiş pluripotent kök hücreleri de kullanılabilir. Ancak birtakım etik sorunlar yanında uzun dönem immünsupresif tedavi kullanımının getireceği yan etkiler de sorun oluşturmaktadır. Bu konuda çalışmalar devam etmekle birlikte, henüz kesin sonuçlar alınmamıştır.